Een plugin, overlay of toolbar om je toegankelijkheid te verbeteren?

Ze bestaan inmiddels onder veel namen: een toegankelijkheidstoolbar, widget, accessibility overlay of plugin. Toevoegingen voor je website of cms met de belofte dat ze de toegankelijkheid ervan gaan verbeteren. Maar doen ze dat eigenlijk wel?

De oorsprong

Dit soort oplossingen vinden hun oorsprong in de eind jaren '90. Partijen als de in Europa bekende ReadSpeaker ontwikkelden toevoegingen voor websites die tekst van de pagina omzetten naar gesproken audio (text-to-speech).

Op veel websites werd ook individueel de mogelijkheid ingebouwd om de lettergrootte aan te passen of over te schakelen naar een hoger kleurcontrast. Met de opkomst van cms'en en de mogelijkheid daar makkelijk plugins aan toe te kunnen voegen kwamen er steeds meer overlays beschikbaar die deze functionaliteit implementeren.

De claims

De eerstgenoemde oplossingen van bijvoorbeeld ReadSpeaker hebben een andere insteek en doelgroep. Ze claimen niet zozeer je website toegankelijk te maken, maar bieden een toevoeging. Bijvoorbeeld voor mensen die de tekst op dat moment graag voorgelezen hebben, maar die normaal geen gebruik maken van software als een screenreader. De onderliggende reden daarvoor kan divers zijn.

De claim die overlays vaak maken is dat ze daadwerkelijk de toegankelijkheid van je website zouden verbeteren, door daar actief aanpassingen op te doen. Ze bieden bezoekers bijvoorbeeld de mogelijkheid tot het vergroten of verkleinen van de tekst, het aanpassen van het contrast tot zelfs het oplossen van technische onjuistheden in de code.

De problemen van overlays

Overlays zijn niet gelijkwaardig

De techniek van het web is van nature toegankelijk. Dat wil zeggen dat in de basis goede code informatie voor iedereen beschikbaar maakt. 

Overlays voegen weinig toe

Op het eerste gezicht klinkt dat allemaal heel mooi en nuttig natuurlijk, maar het uiteindelijke praktische nut van deze toevoegingen is eigenlijk verwaarloosbaar. Het doet mogelijk zelfs afbreuk aan de toegankelijkheid van je website!

Als de functionaliteit die toegevoegd wordt noodzakelijk is voor een doelgroep om je website te gebruiken, dan hebben deze mensen die mogelijkheden op andere websites ook nodig. Meestal hebben ze daarom hun eigen oplossingen al voor deze problemen, wat het nut van een overlay beperkt.

Ze gebruiken bijvoorbeeld voorleessoftware (screenreader) of vergrotingssoftware en in de browser is het vergroten (zoomen) van een pagina op verschillende manieren mogelijk. Voor de meeste functionaliteit die een overlay zegt toe te voegen zijn dus al standaard oplossingen beschikbaar op een hoger niveau. Hierdoor werken deze oplossingen niet alleen op jouw website maar ook op die van anderen.

Het effect van overlays is beperkt

Overlays werken voor het oplossen van eventuele problemen op basis van heuristiek, de kunst van het vinden'. Dat wil zeggen dat er gezocht wordt op bepaalde voorwaarden (fouten die vaak voorkomen) en op basis daarvan wordt een oplossing gemaakt. 

Slechts een klein deel van de toegankelijkheidsproblemen op je website zijn echter automatisch te herkennen, ongeveer 20-25%. In deze gevallen kan een overlay natuurlijk best oplossingen automatisch toepassen, maar het bereik blijft beperkt. 

Enkele voorbeelden van problemen die niet zonder interpretatie zijn op te lossen maar wel veel voorkomen:

• Ontbrekende of onjuiste tekstalternatieven. Zelfs automatische oplossing als die van Facebook en Google zijn beperkt en houden geen rekening met de context waarin een afbeelding gebruikt wordt.
• Dynamische pagina's met componenten op basis van JavaScript zijn constant anders van inhoud. De meeste overlays werken op het tijdstip van laden.
• Formulier labels en instructies zijn van interpretatie afhankelijk en kunnen dynamisch zijn (filters, nieuwe vragen op basis van antwoorden)
• Koptekst gebruik en volgorde kan bepalend zijn voor de betekenis van je content, maar een juiste opmaak kan niet automatisch bepaald worden zonder interpretatie.

Zo zijn er nog een heleboel toevoegingen te maken van problemen die niet met een overlay opgelost kunnen worden, maar die aan de bron (code of redactie) aangepakt moeten worden.

Overlays kosten prestaties

Wat een overlay niet toevoegt maar wegneemt zijn prestaties van je website. Doordat de overlay op het moment van laden namelijk je pagina nog moet gaan controleren en bewerken kan de weergave van je website uitgesteld worden en moet en bezoeker mogelijk langer wachten, want lang niet elke bezoeker heeft een nieuwe snelle computer of smartphone.

Daarbij is een oplossing niet permanent. Elke keer dat een bezoeker je pagina opent moet het script opnieuw zijn werk doen en kost het je bezoeker dus tijd

Overlays zijn privacygevoelig

Een grote zorg bij het gebruik van overlays voor toegankelijkheid is de privacy van de bezoeker. Dit wil niet zeggen dat plugins actief profileren op hun doelgroep, maar het maakt deze informatie wel makkelijker beschikbaar.

Vaak worden voorkeuren opgeslagen in cookies en wordt het script extern aangeleverd. Door de interactie met een dergelijke plugin kan worden herleidt dat de bezoeker in een bepaalde doelgroep valt, informatie die natuurlijk uiterst persoonlijk is.

Door de normale werking van browsers via de Accessiblilty Tree en API van het besturingssysteem blijft deze informatie voor de website beter verborgen.

De juiste oplossing

De juiste oplossing ligt voor de hand. Dat is natuurlijk beginnen bij een goede basis. Er zijn een paar stappen die  je kunt ondernemen afhankelijk van je situatie.

Onderzoek

Je laat een uitgebreid onderzoek doen naar de toegankelijkheid van je website door middel van een audit die voldoet aan de WCAG-EM methodiek. Daarmee krijg je inzichtelijk op welke punten van de WCAG richtlijnen je website nog niet voldoet om toegankelijk te zijn. Gevonden problemen laat je natuurlijk oplossen.

Training

Om er naast de techniek zeker van te zijn dat je content ook voldoet kun je een training volgen over digitale toegankelijkheid en hoe je dat toepast in je cms. Je leert dan alles over het schrijven van toegankelijke content en goede alternatieve teksten en leert waar je op moet letten als je externe informatie aangeleverd krijgt.

Waarborgen

Als alles dan netjes op orde is wil je dat natuurlijk ook zo houden. Daarom is het belangrijk de processen in je organisatie te borgen. Zo blijft je website ook in de toekomst toegankelijk en gaat jullie harde werk niet verloren.